Κωνσταντία

I

Όνομα τριών πριγκιπισσών της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

1. Κ. (Constantia Flavia Julia, ; – 333;). Ήταν κόρη του Κωνσταντίου A’ του Χλωρού, ετεροθαλής αδελφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου και σύζυγος τoυ Ρωμαίου αυτοκράτορα Λικίνιου. Από τη Νικομήδεια, όπου διέμενε, υποστήριξε με θέρμη τον αρειανισμό, όντας υπό την επήρεια του αρειανού μητροπολίτη Νικομηδείας Ευσέβιου. Αλληλογραφούσε επίσης με έναν άλλο Ευσέβιο, τον μητροπολίτη Καισαρείας και Παλαιστίνης. Μετά την ήττα του συζύγου της στη Νικομήδεια (324) από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, η Κ. συνέβαλε στη σύναψη ειρήνης μεσολαβώντας στον αδελφό της. Στη σύνοδο της Νίκαιας (325) έπεισε τους αρειανούς φίλους της να υπογράψουν το Σύμβολο της Πίστης και αργότερα μεσολάβησε ξανά στον αδελφό της, για χάρη των αδιάλλακτων αρειανών. Μετά τον θάνατο του Λικίνιου (325), έλαβε τον τίτλο «nobilissima femina» και διατήρησε την εύνοια του αδελφού της, ο οποίος μάλιστα έκοψε και νομίσματα με τη μορφή της.

2. Κ. (318; – Βιθυνία 354;). Ήταν κόρη του Μεγάλου Κωνσταντίνου και της δεύτερης συζύγου του, Φαύστας. Ο πατέρας της την πάντρεψε με τον εξάδελφό της, Ανιβαλιανό, και της απένειμε τον τίτλο της αυγούστας. Ο Ανιβαλιανός, στον οποίο ο Κωνσταντίνος είχε παραχωρήσει την Αρμενία και τη Μεγάλη Καππαδοκία, δολοφονήθηκε από τον αδελφό της, Κωνστάντιο (337), η δε χήρα του παντρεύτηκε αργότερα (351) τον επίσης εξάδελφό της, Γάλλο, καίσαρα του Σιρμίου με έδρα την Αντιόχεια, και απέκτησε μαζί του μία κόρη. Συμμετείχε ενεργά στην εκπόνηση των καταπιεστικών μέτρων που είχε επιβάλει ο σύζυγός της και, όταν ο αδελφός της κάλεσε τον Γάλλο στην Ιταλία για να του δώσει εξηγήσεις, έσπευσε πρώτη να εξευμενίσει τον αυτοκράτορα. Πέθανε όμως καθ’ οδόν προς την Κωνσταντινούπολη. Το μαυσωλείο της στη Ρώμη, το οποίο μετατράπηκε σε εκκλησία το 1256, ονομάζεται Santa Constanza και αποτελεί χαρακτηριστικό μνημείο της περιόδου του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η σαρκοφάγος της βρίσκεται στο μουσείο Πίο Κλεμεντίνο στο Βατικανό.

3. Κ. (Flavia Maxima Faustina, 361; – ;). Ήταν κόρη του Κωνσταντίνου B’ και της Φαυστίνας. Γεννήθηκε μετά τον θάνατο του πατέρα της. Μόλις 12 ετών, η Κ. εστάλη στη Γαλατία για να παντρευτεί τον αυτοκράτορα της Δύσης Γρατιανό, αλλά στον δρόμο αιχμαλωτίστηκε από τους Κονάδους. Ο γάμος έγινε μετά την απελευθέρωσή της (374;) και στη συνέχεια απέκτησε ένα γιο.

II

Μεσαιωνική ονομασία της αρχαίας κυπριακής πόλης Σαλαμίνας (βλ. λ.). Μετά την καταστροφή της από δύο σεισμούς (332 και 342 μ.Χ.), η πόλη ανοικοδομήθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο B’ (337-361) και μετονομάστηκε προς τιμήν του, διατηρώντας και την παλαιά της ονομασία. Έτσι, ο επίσκοπος Επιφάνιος (367-403) αναφέρεται και ως επίσκοπος Σαλαμίνας και ως επίσκοπος Κ. Η πόλη άκμαζε με αυτή την ονομασία έως και τον 7o αι., οπότε καταστράφηκε (647) από τον Μοναβία, στρατηγό του χαλίφη Οσμάν. Φαίνεται ότι από τότε οι αρχιεπίσκοποι της Κύπρου είχαν έδρα την Αρσινόη, γειτονική πόλη της Κ. Από την Κ. σώζονται κυρίως τα μεσαιωνικά τείχη, τα οποία συμπίπτουν περίπου με εκείνα της αρχαίας Σαλαμίνας. Ο χώρος αυτός, μετά το 1974, βρίσκεται στα κατεχόμενα από τους Τούρκους εδάφη.

III

(Konstanz). Πόλη (78.100 κάτ. το 2003) της νοτιοδυτικής Γερμανίας, στο κρατίδιο Μπάντεν-Βυρτεμβέργης. Είναι χτισμένη στη δυτική όχθη της ομώνυμης λίμνης, στην έξοδο του Ρήνου, και από τις άλλες τρεις πλευρές περιβάλλεται από το ελβετικό καντόνι του Τουργκάου. Η Κ. είναι λιμάνι με μεγάλη κίνηση και έδρα ορισμένων βιομηχανιών (υφαντουργίας, χημικών προϊόντων, μηχανουργίας κ.ά.). Αποτελεί κυρίως πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο καθώς και δημοφιλές θέρετρο, χάρη στη θαυμάσια θέση της και στην ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος. Μεταξύ των πολλών κτιρίων που μαρτυρούν την ιστορική σημασία της πόλης συγκαταλέγονται ο ρομανογοτθικός ναός Μίνστερ –καθεδρικός μέχρι το 1821– ο οποίος χρονολογείται από τον 11o αι., το μέγαρο του δημαρχείου, η γοτθική εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, το λεγόμενο μέγαρο της συνόδου, το Καουφχάους (14ος αι.) και, τέλος, το γοτθικό μουσείο Ρόσγκαρτεν, το οποίο στέγαζε άλλοτε τη συντεχνία των κρεοπωλών. Στην πόλη υπάρχει επίσης πανεπιστήμιο.

Ιστορία. Η Κ. ήταν αρχικά ρωμαϊκό φρούριο, χτισμένο τον 4o αι. μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο. Λόγω της επίκαιρης θέσης της κοντά στα εδάφη των γερμανικών φύλων, γρήγορα αναπτύχθηκε ως εμπορικό κέντρο. Το 570 έγινε επισκοπική έδρα, από τις πιο σημαντικές, έως το 1821 οπότε καταργήθηκε. Υπήρξε από τις ακμαιότερες πόλεις της Αγίας Ρωμαϊκής (Γερμανικής) αυτοκρατορίας, γι’ αυτό ορίστηκε να συνέλθει εκεί η ομώνυμη σύνοδος (αρχές 15ου αι. μ.Χ.). Την εποχή της Μεταρρύθμισης ενεπλάκη στους θρησκευτικούς πολέμους, αλλά η ήττα των Διαμαρτυρομένων, των οποίων υπήρξε επίκεντρο, προκάλεσε την καταστροφή της. Το 1548 την κατέλαβε ο Κάρολος E’ και την παραχώρησε στην Αυστρία. Έτσι έπαψε να είναι ελεύθερη αυτοκρατορική πόλη, καθεστώς που είχε επικρατήσει το 1192. Το 1805 η Κ. πέρασε στο κρατίδιο του Μπάντεν. Η Κ. είναι επίσης γνωστή από τη συνθήκη ειρήνης που υπογράφηκε εκεί το 1183 μεταξύ του Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσα και των κοινοτήτων της κεντρικής και της βόρειας Ιταλίας, με την οποία ο αυτοκράτορας αναγνώρισε την αυτονομία τους.

Λίμνη της Κ. (Bodensee). Λιμναία λεκάνη (537 τ. χλμ.) της κεντρικής Ευρώπης, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στα σύνορα της Γερμανίας (Βαυαρία και Μπάντεν-Βυρτεμβέργη), της Ελβετίας (Τουργκάου, Ζανκτ Γκάλεν) και της Αυστρίας (Φόραρλμπεργκ). Η στάθμη της βρίσκεται σε ύψος 396 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και το μέγιστο βάθος της είναι 252 μ. Έχει επίμηκες σχήμα, με κατεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, και ενιαίες όχθες στα ΝΑ, όπου σχηματίζουν τη λεγόμενη Άνω Λίμνη (Όμπερζεε), ενώ το βορειοδυτικό τμήμα της διακλαδίζεται σε δύο βραχίονες, του Ιμπερλίνγκεν (Ιμπερλίνγκερ Ζέε) και της Κάτω Λίμνης (Ούντερ Ζέε). Από το δυτικό άκρο, κοντά στην πόλη Κ., εξέρχεται ο Ρήνος, ο κύριος τροφοδότης της λίμνης. Στις όχθες της λίμνης, όπου επικρατεί ήπιο κλίμα σε σχέση με τις γύρω περιοχές, είναι χτισμένες αρκετές πόλεις. Οι κυριότερες, εκτός από την Κ., είναι οι Ιμπερλίνγκεν, Μέερσμπουργκ, Φριντριχσχάφεν, Λίνταου στη Γερμανία· Μπρεγκέντς στην Αυστρία· Κρόιτσλινγκεν, Ρόμανσχορν, Άρμπον στην Ελβετία. Στις χαμηλές παραλίμνιες περιοχές έχουν βρεθεί ερείπια προϊστορικών λιμναίων κατοικιών, η μελέτη των οποίων έχει συμβάλει σημαντικά στον εμπλουτισμό των γνώσεών μας για την περίοδο αυτή στην κεντρική Ευρώπη. Επίσης, στο νησί Ραϊχενάου υπάρχουν τα ερείπια μιας μονής Βενεδικτίνων του 8ου αι. μ.Χ., με σημαντικές εικόνες και διακοσμήσεις, τα οποία ανακηρύχθηκαν από την ΟΥΝΕΣΚΟ μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (2000).

Σύνοδος της Κ. (1414-18). Μία από τις σημαντικότερες συνόδους της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας. Συγκλήθηκε από τον πάπα Ιωάννη ΚΓ’, ύστερα από επίμονες αιτήσεις του βασιλιά της Γερμανίας Σιγισμούνδου για να αντιμετωπιστούν οι παπικές διαμάχες και να αποφανθεί επί της διδασκαλίας των Μεταρρυθμιστών, Τζον Γουίκλιφ και Γιαν Χους. Ύστερα από μακροχρόνιες και περιπετειώδεις εργασίες, οι οποίες σημαδεύτηκαν από πολιτικούς ανταγωνισμούς και παρεμβάσεις, καθώς και από πανηγυρικές εκδηλώσεις όπου συμμετείχαν χιλιάδες κληρικοί και λαϊκοί, η σύνοδος έληξε με αποφάσεις που έδωσαν τέλος στο σχίσμα της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας και με την καταδίκη του Γιαν Χους σε θάνατο.

H Κωνσταντία, πόλη της Γερμανίας, είναι χτισμένη στις όχθες της ομώνυμης λίμνης.

Φωτογραφία της περιοχής λίμνης της Κωνσταντίας, στη Γερμανία, από δορυφόρο της ΝΑΣΑ (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov).

IV

Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 180 μ., 759 κάτ.) στην πρώην επαρχία Αλμωπίας του νομού Πέλλης. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νομού, 40 χλμ. ΒΑ της Έδεσσας. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Εξαπλατάνου.